Yazıya bir soru ile başlamak istiyorum. “İkinci bir Dünya mümkün olabilir!” desem neler hissederdiniz?
Biliyoruz ki insanoğlu kendini bildi bileli “Başka yerlerde de yaşam var mı?” sorusuna cevap aramıştır. Yıllardır da “Dünya dışında yaşam var mı?” sorusuna cevap arıyoruz. Yakın zamanda NASA’nın TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) uydusu tarafından keşfedilen, yaşama elverişli, Dünya benzeri bir gezegen bularak bu sorunun cevabına biraz daha yaklaşıldı.
İlk önce “TOI 700 e” gezegenini tanıyalım. TOI 700 e (“TOI” kısaltması, TESS tarafından incelenen yıldızları ve ötegezegenleri ifade eder ve “Transiting Exoplanet Survey Satellite Object of Interest” ‘in kısaltmasıdır.) gezegeni, Dünya’dan 100 ışık yılı uzaklıkta bulunan, Dünya’ya boyut bakımından %95 oranında benzeyen, gezegen tipi karasal olan ve yörünge süresi 28 gün olan bir gezegendir.
TOI 700 adlı bir cüce yıldızın yörüngesinde 3. sırada yer alır. 2020 yılında TOI 700b, TOI 700c ve TOI 700d gezegenleri keşfedilmiş ve TOI 700e gezegenin de olabileceğine dair ipuçları bulunmuştur fakat varlığı doğrulanamamıştır.
NASA’nın Güney Kaliforniya’daki Jet Propulsion Laboratuvarı’nda çalışmayı yöneten doktora sonrası araştırmacısı Emily Gilbert “Bu; bildiğimiz birden fazla, küçük, yaşanabilir bölge gezegeni olan birkaç sistemden biri.” demiştir. “Bu durum, TOI 700 sistemini ek takip için heyecan verici bir olasılık haline getiriyor. Gezegen e, gezegen d’den yaklaşık %10 daha küçük. Bu nedenle sistem, ek TESS gözlemlerinin giderek daha küçük dünyalar bulmamıza nasıl yardımcı olduğunu da gösteriyor.”
O zaman şu soruya gelelim: TOI 700 e insanlık için yaşanabilir bir gezegen mi, acaba orada yaşam var mı?
Gezegenin yaşanabilir olması için yıldıza göre bulunduğu konum önemlidir. Bildiğimiz yaşam şekli için ihtiyacımız olan sıvı su olma olasılığı, gezegenin yıldıza çok yakın ya da uzak olması ihtimalinde yok denebilir hale geliyor. Bu yüzden bu sistemlerde sıcaklığın sıvı su için ideal olduğu bir aralık vardır. Bu aralığa “Yaşanabilir Bölge (Habitable Zone)” deniliyor. Bu sınır keskin bir biçimde doğru olmadığından dolayı daha isabetli tahminler için Yaşanabilir Bölge kendi içinde uzaklığa bağlı olarak ikiye ayrılıyor: Potansiyel Yaşanabilir Bölge (sıvı su olma ihtimali ancak uygun şartlarda mümkün) ve Yaşanabilir Bölge. TOI 700 e gezegeni Potansiyel Yaşanabilir Bölge’de bulunuyor ve bu durum yüzeyinde su bulundurmaya elverişli bir yörüngede bulunduğunu gösteriyor.
Fark edersiniz ki hep yaşamın olma olasılığını yükselten sebeplerden konuştuk. Peki olasılığı düşüren sebepler yok mu?
Her şeyde olduğu gibi bu durumda da hem olumlu hem olumsuz bulgular var. TOI 700 yıldızı M tipi kırmızı cüce (0,4 güneş kütleli, nerdeyse 0,5 güneş sıcaklığında) bir yıldız. Evrende bol miktarda bulunuyor ve diğer yıldızlara göre daha küçük ve soğuk. Görece düşük kütle ve sıcaklık, yıldızın yörüngesindeki yaşanabilir bölgenin çok yakında olmasına sebep oluyor. Bu yakınlık, yaşanabilir bölgede bulunan gezegenlerin yıldızlarının kütle çekim etkisini fazla hissetmelerine sebep olup gezegenlerin kütle çekim kilidi (Tidal Locking) etkisine girmelerine neden oluyor. Bu etki buradaki gezegenlerin bir yüzlerinin daima yıldıza dönük olmasını sağlayan bir etkidir. Örneğin Ay’ın bir yüzünün her zaman Dünya’ya dönük olması gibi. Bu duruma ötegezegenler için ciddi bir sorun olarak bakabiliriz. Çünkü yaşanabilir bölgede olsalar dahi yıldıza göre ön ve arka yüzlerinde ciddi sıcaklık farkları olacaktır. Bu sıcaklık farkı nedeniyle gezegende kompleks canlıların ortaya çıkma ihtimali belirli oranda azalıyor.
Belki de şu anda yazdığım durumlar önemli olmayabilir çünkü 100 ışık yılı uzaklığı, galaksimizin boyutu düşünüldüğünde çok yakın bir mesafe sayılsa da bu mesafeyi kat etmek gelecek teknolojilerimizle bile mümkün değil. Duruma iyi yanından bakılırsa karşımıza şu sonuç çıkıyor: Bize bu kadar yakın mesafedeki bir yıldızın etrafında 2 tane yaşanılabilir gezegen (TOI 700 d, TOI 700 e) bulunabiliyorsa evrenin geri kalanında hatta galaksimizde bizi daha ne sürprizler bekliyor?
TOI 700 e gezegenini ve yörüngesini görsel bir şekilde görmek isterseniz bu linkten bakabilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Ekranın Başarılı Yüzü Özgü Delikanlı Röportajı
Yorumlar