Etik, insanların başka insanlarla ve kendileriyle olan ilişkilerinde ve bu ilişkilerde eylemde bulunurken ortaya çıkabilecek değer sorunlarına gerek ampirik gözlemlerde bulunarak gerek değer yargıları kullanılarak yorumda bulunan ahlak felsefesinin bir alt dalı olarak kabul edilir. Etik, Yunanca karakter anlamına gelen “ethos” sözcüğünden türetilen bir kavramdır.
Etik kelimesi ve disiplini son dönemlerde üzerine daha çok yoğunlaşılan bir konu haline gelmiştir. Tüm kültürlere saygı talebinin ve postmodernizmin relativist yaklaşımının çıkardığı çatışma karşısında sosyal çevrelerde evrensel bir etik geliştirme çabası hakimdir. Etiği günümüzde amaçlar doğrultusunda ikiye anlam doğrultusunda üçe ayırabiliriz. Amaçlar doğrultusunda ilk anlamımız, etik ve etik problemler; felsefenin başlangıcından beri filozofların
uğraştığı ana bir sorun ya da sorunlar demetini oluşturuyor. “Adalet nedir? , Erdem nedir?” bunlara benzer birçok soru Platon’un birçok diyaloğunda ve Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik eserinin merkezindeki konulardır. İkinci anlamımızda eylemde bulunmak zorunda olduğumuz günlük yaşamda farkında olsak da olmasak da somut ve doğrudan problemlerdir. Birinci anlamda sorulacak soru “Doğru eylem nedir?” olacakken ikinci anlamda ” Bu durumda yapılması doğru olan nedir?” sorusu olacaktır. İlki felsefi soruya cevaptır ve eylemle ilgisi ancak doğru teriminin kavramsallaşmasıyla olabilir oysa ikinci soruya cevap vermek için belirli, gerçek, somut durumda ne yapılması gerektiği bulunmalıdır ve reçetesi yoktur.
Ahlak felsefesi, etiği anlam doğrultusunda üçe ayırır. Metaetik, normatif etik ve uygulamalı etik adlı üç başlık mevcuttur. Metaetik, ahlak felsefesinin en temel dalıdır, insansal bir fenomen olarak etik fenomeni hakkında doğrulanabilir veya yanlışlanabilir bilgi ortaya koyan ya da koyması beklenilen felsefenin bir alanını kapsar. “İyi nedir, iyi var mıdır varsa nasıl vardır, iyinin epistemolojisi ne?” gibi sorulara yanıt arar. Normatif etik, doğru ve yanlışları insana bir yaşam rehberi olarak sunma amacında olan ahlaki teoriler üretir. Örneğin faydacılık der ki: Kalabalığa mutluluğu sağlayan şey iyidir ve onu yap. Değeri belirler ve aynı zamanda görevi de tayin eder. Normatif etikte ahlak ve değerler genellikle deneysel olarak bir çeşit indüksiyonla (tümevarım) türetilen yazılı ve sistematik olmayan normlar bütünüdür. Uygulamalı etik, güncel konularla uğraşır ve amacı yazılı normlar üzerine nüfuz etmektir. Etki alanına sağlık, hukuk, teknoloji gibi örnekler verebiliriz. Hayvan etiği, biyomedikal etik, çevresel etik, hukuk felsefesi; ötenazi, hayvan hakları, idam ve kürtaj gibi tartışmalı konulara yöntem geliştirir bu yöntem ve amaçlarını normatif etiğe dayanarak oluşturur. Başarılı bir şekilde geliştirilen yöntemler, toplulukların kamusal yaşamını gerçeklik koşullarında kişilerin kendi çıkar ve yararlarını korumaya yardımcı olur. Etik bilimini farkında olmadan hayatımızın her alanına nufüz etmiş bir disiplin olarak kabul edebiliriz. İnsan faydasını maksimilize ettirmek için iyi ve kötüye dair her şeyde etik devreye girmektedir.
İlginizi çekebilir: Huzur Romanı İncelemesi
Yorumlar